Những người gây ra “thảm họa trùng tu” chùa Trăm gian sẽ bị xử phạt thế nào? Đất Việt đã có cuộc trao đổi với Chánh thanh tra Bộ VHTTDL Vũ Xuân Thành quanh việc này.

- Thưa ông, Bộ VHTTDL sẽ làm gì trước hiện trạng chùa Trăm gian hiện nay?

- Sáng mai (ngày 30/8), chúng tôi sẽ xuống đó thanh tra một lần nữa, xem xét và xử phạt vi phạm hành chính.

Trước đó, chúng tôi đã quyết định tạm đình chỉ việc trùng tu rồi. Thứ trưởng Lê Khánh Hải cũng đã ký công văn chỉ đạo UBND TP Hà Nội xử lý, bảo quản, giữ nguyên hiện trạng và lập phương án trùng tu cụ thể và báo cáo với Bộ.

Theo Chánh thanh tra Bộ VHTTDL, những người gây ra
"thảm họa trùng tu" chùa Trăm gian chỉ bị phạt tiền hoặc làm kiểm điểm.

- Ông nói "sẽ xử phạt vi phàm hành chính"?

- Chúng tôi đang xem xét việc này. Cũng chỉ phạt hành chính, tức là chỉ nộp tiền phạt thôi. Nếu phá hoại di tích thì rõ ràng là phải khởi tố nhưng ở đây, chùa Trăm gian hỏng rồi và cũng đang có chủ trương cho trùng tu rồi. Chẳng qua là nhà sư làm không đúng quy trình chứ không phá di tích. Hai hành vi đó khác nhau. Một số báo nói phá là không đúng lắm.

- Vậy còn các bên liên quan như Cục Di sản, Sở VHTTDL Hà Nội... chịu trách nhiệm như thế nào trong việc này, thưa ông?

- Cục Di sản phải hướng dẫn cho Sở VHTTDL trùng tu đúng quy trình. Sở cũng phải chịu trách nhiệm trước việc này chứ sao không. Họ làm sai thì phải làm lại.

- Nhưng nhà Tổ, gác Khánh và bậc cấp phía trước tiền đường của chùa Trăm gian đã bị phá ra rồi, "làm lại" có được, thưa ông?

- Sao lại không làm lại được. Chúng tôi vừa mới xuống kiểm tra. Các chân tảng… của chùa vẫn còn nguyên. Gỗ thì vẫn thế thôi. Làm lại thôi chứ có gì đâu.

- Nhiều gạch, ngói đã bị đập vỡ. Các bức tương La Hán đã bị sơn công nghiệp lên thì làm thế nào để phục hồi đây, thưa ông?

- Cái nào không dùng được nữa thì thôi. Cái nào vẫn dùng được nữa thì phải sử dụng theo đúng nguyên tắc của trùng tu, tôn tạo di sản.

- Các cơ quan chức năng phải chịu trách nhiệm như thế nào trước việc này, cụ thể thì những người liên quan ở Cục Di sản, Sở VHTTDL?

Theo ông Vũ Xuân Thành, chỉ cần lắp lại chùa Trăm gian là xong.
Tuy nhiên, PGS. TS Trần Lâm Biền cho rằng dỡ ra
có tính chất hủy hoại thì làm sao để lắp lại như cũ được.

- Cục Di sản là quản lý Nhà nước. Việc của họ là xây dựng văn bản, thỏa thuận pháp luật.

Còn Sở VHTTDL Hà Nội sẽ phải chịu trách nhiệm trước UBND TP Hà Nội. Các ông chủ tịch xã, chủ tịch huyện thì Sở giao cho các ông ấy quản lý mà các ông ấy để di tich như vậy thì sẽ phải kiểm điểm. Họ sẽ phải kiểm điểm còn kiểm điểm như thế nào là việc của UBND TP Hà Nội.

- Xin cám ơn ông!

 PGS. TS Trần Lâm Biền: Cần phải xử lý hình sự

Trước việc này, PGS. TS về mỹ thuật truyền thống Trần Lâm Biền bày tỏ sự lo lắng về quan điểm "lắp lại chùa Trăm gian là xong". Ông nói: "Thanh tra nói thì bao giờ chả đơn giản. Ai đủ khả năng chuyên môn để làm được khi họ tháo ra một cách vô tổ chức như thế!

Việc này không đơn giản đâu. Muốn dỡ ra để tu bổ phải chụp ảnh kỹ càng, định vị, đánh số. Phải làm vậy thì lúc lắp trả mới chính xác được. Đằng này, người ta dỡ ra theo tinh thần bỏ đi để làm mới nên người ta không đánh số thì lắp lại chắc chắn là "dâu ông này cắm cằm bà kia thôi". Ấy là chưa kể lúc tháo ra với tính thần đó thì họ vứt oạch xuống làm gẫy, vỡ hết. Một sự dỡ ra có tính chất hủy hoại thì làm sao để lắp lại như cũ được".

Về việc xử phạt hành chính sư trụ trì chùa Trăm gian và kiểm điểm những người liên qua, PGS. TS Trần Lâm Biền cũng bày tỏ sự không đồng tình. Ông cho biết việc này phải truy cứu trách nhiệm hình sự, bởi đây là sự hủy hoại di tích quốc gia.

"Di tích như người già bị ốm. Nếu bố tôi bị ốm, tôi đem đến cho bác sĩ chữa nhưng bác sĩ lại giết béng bố tôi đi, đưa cho tôi ông già khác bảo là bố tôi thì có chấp nhận được không? Di tích bị xây mới thì không còn là nó nữa.

Bây giờ, chỉ có một kẻ bị truy cứu thì họ sẽ sợ và ngăn chặn được tình trạng này ngay. Tiếc là chưa ai làm", ông nói.

"Nếu phạt hành chính, họ sẽ lấy tiền công đức ra nộp, có phải tiền túi của họ đâu", ông nói thêm.

PGS. TS Trần Lâm Biền cũng cho biết ở rất nhiều chùa chiền ở Việt Nam bị hủy hoại theo kiểu trùng tu này và mức độ còn kinh khủng hơn ở chùa Trăm gian nhưng không được báo chí nói đến nên ít người biết. Ông chỉ ra những chùa bị hủy hoại kiểu này ngay ở Hà Nội như chùa Nga My ở quận Hoàng Mai, chùa Võng Thị, chùa Vạn Niên, chùa Hội Xá, chùa Cự Linh được làm mới hoàn toàn, theo phong cách "nửa Tàu nửa ta cực kỳ xa lạ"…

GS Nguyễn Minh Thuyết: "Nếu vi phạm nghiêm trọng, gây hủy hoại di sản thì cần phải xử lý hình sự"

 Về việc này, GS Nguyễn Minh Thuyết, nguyên phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, giáo dục, thanh niên, thiếu niên và nhi đồng của Quốc hội nói: “Cần phải thanh tra, kiểm tra và đánh giá mức độ vi phạm. Nếu trong chừng mực nào đó thì có thể xử lý hành chính, còn nếu vi phạm nghiêm trọng, gây hủy hoại di sản thì cần phải xử lý hình sự. Và cần phải xử lý hình sự để có biện pháp răn đe đối với nhiều tổ chức, cá nhân khác”.